2. ΘΕΜΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ (1907-1970)Επιμέλεια: Οικοδόμος //
Βαθιά ιδεολόγος, έδωσε σάρκα και οστά στην έννοια του κομμουνιστή
μέσα από τη σύντομη αλλά μεστή σε κακουχίες και αγώνες ζωή του. Από τους
σημαντικότερους εκπροσώπους της αγωνιστικής λογοτεχνίας μας ο Θέμος
Κορνάρος, με έργο μεγάλο σε όγκο και σε αξία. Το έργο του στόχευε την
πολιτική και θρησκευτική εξουσία των καταπιεστών γι’ αυτό ο ίδιος
κυνηγήθηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε και βασανίστηκε αμείλιχτα, χωρίς
όμως να λυγίσει. Πέθανε τα χρόνια της χούντας των συνταγματαρχών,
αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στις γραμμές των προοδευτικών πνευματικών
δημιουργών της χώρας μας.
Στις 20 Μάη του 1970 η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ ανακοινώνει το
θάνατο του Θέμου Κορνάρου. Δυο μήνες αργότερα δημοσιεύεται στο περιοδικό
του ΚΚΕ «Νέος Κόσμος» η ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής, μαζί με ένα
μικρό άρθρο-αποχαιρετισμό, ενταγμένο στη σειρά ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ του
περιοδικού. Αυτό το κείμενο είναι το δεύτερο της σειράς με τον ίδιο
τίτλο που εγκαινιάσαμε στο ΑΤΕΧΝΩΣ με το άρθρο του Κώστα Μπόση για τον Χρήστο Μαλτέζο.
Τα δυο κείμενα που παρουσιάζουμε σήμερα μας παραχωρήθηκαν ευγενικά
από το Επιμορφωτικό Κέντρο Βιβλιοθήκη – Αρχείο «Χαρίλαος Φλωράκης», τους
υπεύθυνους του οποίου ευχαριστούμε θερμά.
Μπλοκ 15. Στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕΗ Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ με βαθύτατη οδύνη δέχτηκε το θλιβερό άγγελμα του θανάτου του Θέμου Κορνάρου. Η εργατική τάξη και το κόμμα της, το ΚΚΕ, με ευλάβεια θα διατηρούν πάντα ανέσπερη τη φωτεινή μνήμη του Θέμου Κορνάρου, ο οποίος συμπορεύτηκε πάντα μαζί τους στις πρώτες γραμμές των δημοκρατικών και των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων του λαού μας, προσφέροντας όλες τις πνευματικές και τις φυσικές του δυνάμεις, το υψηλό πρότυπο του ήθους του σαν ανθρώπου και σαν αγωνιστή στην υπηρεσία της ειρήνης, της δημοκρατίας, της προόδου.Φεύγοντας από τη ζωή ο Θέμος Κορνάρος αφήνει πολύτιμη υποθήκη στις αγωνιζόμενες πατριωτικές-αντιδικτατορικές δυνάμεις του λαού μας, το βαθιά προοδευτικό, δημοκρατικό και ανθρώπινο έργο του, πηγή πίστης και αισιοδοξίας για τη νίκη της υπόθεσης του λαού. Διερμηνεύοντας τα αισθήματα θλίψης όλων των ελλήνων κομμουνιστών, των εργαζομένων της χώρας μας, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ απευθύνει τα θερμά της συλλυπητήρια στους οικείους του αξέχαστου Θέμου Κορνάρου.20 Μάη 1970
Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΚΚΕΘΕΜΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ (1907-1970), Ο ΚΟΥΜΠΑΡΟΣ ΜΕ ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ του Χ. Ορέστη
(περιοδικό ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, 7/1970)Ήσυχα-ήσυχα έσβησε μέσα στα πυκνά, ασφυκτικά σκοτάδια της χούντας και ο Θέμος Κορνάρος… Ο προσφιλής «κουμπάρος» της φτώχιας. Ο γλυκύς αδελφός των ταπεινών και καταφρονεμένων… Μια δημιουργική, φωτεινή ανθρώπινη ύπαρξη, γεμάτη ευαισθησίες και αγάπη για τον εργαζόμενο και αγωνιζόμενο άνθρωπο. Με το χαμόγελο πάντα στα χείλη, με την αισιοδοξία στην καθημερινή κουβέντα…― Έ! Κουμπάρε… Πως τα παλαίβουμε; Πως ζούμε;― Σκοτάδι κουμπάρε Θέμο!…― Έ!… Αγάντα κουμπάρε!… Θα φωτίσει!… Θ’ αστράψει και θα φέξει και θα χαμογελάσει γλυκιά κι η δική μας η άσπρη μέρα, κουμπάρε!Αυτός ήταν ο Θέμος Κορνάρος, ο συγγραφέας, ο αγωνιστής. Ο πρόσχαρος και ευπροσήγορος φίλος, ο σύντροφος της εξορίας. Ο κουμπάρος!Ούτε μπορεί κανείς να φανταστεί έναν τέτοιον άνθρωπο νεκρό. Και όμως πέρασε πριν την ώρα του στην αντίπερα όχθη. Ένας πονεμένος ακόμα δημιουργός, που σβήνει στη μαύρη τριετία της χούντας. Δίπλα στον Κουκούλα, τον Πορφύρη, τον Μυριβήλη, τη Μυρτιώτισσα. Που τον κλαίει ο εργατικός συνοικισμός. Και τον συνοδεύει στην τελευταία του κατοικία ο βουβός συγκρατημένος θρήνος του λαού που τον γέννησε.Σκοτώνει η κόλαση της τυραννίας τα φωτεινά πνεύματα. Κι όσα αντιστέκονται στα σκοτάδια, βογκούν, ίσως, αγκομαχούν, αλλά δεν καταθέτουν τα όπλα. Τρέμουν οι τύραννοι την πυκνή φάλαγγα των ηρωικών ιπποτών του πνεύματος. Τις πέννες που ξεσκίζουν τη σκοταδερή νύχτα της τυραννίας. Το λόγο που αναταράζει τα ερτζιανά κύματα. Το τραγούδι που εγκαρδιώνει τις μαχόμενες στρατιές του λαού.Τι ήταν, λοιπόν, σ’ όλη του τη ζωή ο Θέμος Κορνάρος; Ένας εργάτης, με το μεροκάματο της οργής εξ απαλών ονύχων, κι ένας δημιουργός που ανατάραξε τα βαλτονέρια του κατεστημένου και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο… Στα βιβλία του σπαρταράει η ζωή μ’ έναν άγριον ηφαιστειακό ρεαλισμό που συγκλονίζει. Ο μεγάλος μας Παλαμάς έδωσε την πιο χαρακτηριστική εικόνα της ολοζώντανης, απλής και ορμητικής τέχνης του Κορνάρου που συναρπάζει, διαβάζοντας τη «Σπιναλόγκα»: «Το βιβλίο σου -λέει- με συγκλονίζει… Κάθε τόσο σταματώ την ανάγνωση και έχω την εντύπωση πως οι σελίδες του έχουν ποτιστεί με τη λέπρα που περιγράφεις!… Τι τρομερό!… Τι τρομερό!…»Μόνο όταν ένας συγγραφέας πονέσει πολύ, φτάνει σ’ αυτό το αποτέλεσμα… Μόνον όταν ζήσει με τους λεπρούς. Όταν μοιραστεί μαζί τους το πικρό ψωμί και τη θλίψη τους. Κι ο Κορνάρος έκανε βίωμά του τη φρικτή εκείνη ζωή των μελλοθάνατων. Την έδωσε στο βιβλίο του ανάγλυφη, ολοζώντανη, παλλόμενη, ακόμα και με… τις «χαρές» της. Και εδώ είναι το μυστικό του Κορνάρου, που βαθαίνει στον πόνο του συνανθρώπου. Που ανακαλύπτει σ’ έναν τάφο, σε μια τέτοια κόλαση ακόμα, ζωή και χαμόγελο!…Σ’ έναν περίπατό μας προς την Καισαριανή κάποτε, έπιασε κουβέντα με νταμαρτζήδες την ώρα που δούλευαν:― Πως πάει η δουλιά, Κουμπάρε;― Όπως τα βλέπεις, κύριε!…― Πόσες ώρες δουλεύετε;― Και σάμπως ξέρουμε!…― Αυτό είναι κακό κουμπάρε!… Φουρνέλα, λοστός, κίνδυνος-θάνατος και να μη λογαριάζετε ώρες!… Κακό κουμπάρε!… Κακό κουμπάρε!… Κακό!… Εγώ θα τα γράψω αυτά!…Αυτό ήταν… Τους κατάχτησε. Άνοιξε την καρδιά τους. Μας κάλεσαν για ουζάκι. Διαβάσαν κατόπι ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ για το μεροκάματό τους, του τρόμου. Τον αγάπησαν σαν αίμα τους. Τον εργάτη, το συγγραφέα, τον «Κουμπάρο» τους… Τον μαρτυρικό αντιφασίστα του Χαϊδαριού. Έτσι τραβούσε ο ήρεμος αυτός και σπάνιος δημιουργός. Από την πάλη για την ζωή, στην πάλη για την ελευθερία. Από την «Σπιναλόγκα» και το «Άγιον Όρος», ως το «Χαϊδάρι» και τα «Παιδιά της Θύελλας».Ο Κορνάρος με τα βιβλία του έκαμε ζωή, έκαμε πάλη για το λαό και μέσα στο λαό. Κι όταν η τέχνη είναι μακριά από συμβατικότητες και εξωραϊσμούς, τότε ο δημιουργός μπαίνει βαθιά μέσα στην καρδιά του λαού. Και δεν απουσίασε από καμιά μάχη της ελευθερίας, αυτός ο σεμνός άνθρωπος, ο συγγραφέας και αγωνιστής. Παλικάρι ολόρθο στη μάχη. Στις φυλακές. Στα ξερονήσια. Σε κάθε ταμπούρι. Ο «Κουμπάρος» με το χαμόγελο!…Ας είναι το χώμα σου ελαφρό και αιώνια η μνήμη σου, γλυκέ «Κουμπάρε», αδελφέ του αγώνα!…Χ. Ορέστης
Οι ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ στο ΑΤΕΧΝΩΣ
Το 1954 η Έλλη Αλεξίου σε σημείωμά της προς την Επιτροπή Διαφώτισης
του ΚΚΕ έγραφε: «Παράλληλα κάνω και δεύτερη πρόταση: Να συγκεντρωθούν
από την Επιτροπή Διαφώτισης υλικά κατά φακέλλους για την Ηλέκτρα,
Μπελογιάννη, Σουκαντζίδη, Παπαρήγα, Νικηφορίδη… για όποιους νομίζει ότι
πρέπει, και να δοθούν στους συγγραφείς που θα ορίσει πάλι η Επιτροπή
Διαφώτισης (Αδάμο, Αξιώτη, Γιαννακόπουλο, Ζωίδη, Μπόση, Πάρνη, Πιερίδη,
Ρεντή, Σεβαστίκογλου, Σπήλιο, Χατζή…) με την εντολή να γράψουν ένα έργο
για τον ήρωα που προτιμούν. Θα τους αφεθεί ελευθερία εκλογής ως προς τη
μορφή του έργου: δράμα, μυθιστόρημα, έπος, πεζό, ποίημα κ.λ.π. Αυτό θα
δόσει αφορμή στο να γραφτεί κάτι συγκροτημένο για τους ήρωές μας και δεν
αποκλείεται η πιθανότητα απ’ αυτή την προσπάθεια να βγει κάτι καλό.»
(Άννα Ματθαίου – Πόπη Πολέμη: Διαδρομές της Μέλπως Αξιώτη 1947 – 1955.
Μαρτυρίες και κείμενα από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας.
Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, Αθήνα 1999.)
Αν κρίνουμε από την εκδοτική παραγωγή του ΚΚΕ τα επόμενα χρόνια, η
πρόταση αυτή δεν υλοποιήθηκε άμεσα, με την μορφή τουλάχιστον που
πρότεινε η Έλλη Αλεξίου. Έγινε όμως μια καταγραφή αναφορών σε γνωστούς
και λιγότερο γνωστούς λαϊκούς αγωνιστές-ήρωες του ΚΚΕ, με τη μορφή
άρθρων-αφιερωμάτων στο μηνιαίο περιοδικό του Κόμματος «ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ». Τα
κείμενα-πορτραίτα μπήκαν κάτω από τον τίτλο ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ. Στα
αφιερώματα βλέπουμε τα ονόματα των αγωνιστών που προτείνει η Έλλη
Αλεξίου αλλά και πολλούς άλλους ακόμα – κάποιοι άγνωστοι στους νεώτερους
σήμερα. Η στήλη ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ εμφανίζεται στο περιοδικό το 1965 και
παραμένει μέχρι τα τελευταία τεύχη του το 1974.
Το ΑΤΕΧΝΩΣ θα συνεχίσει την προσπάθεια για μεταφορά στο διαδίκτυο και άλλων αφιερωμάτων από τις ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ.
Στην ίδια σειρά:
Παρασκευή 20 Μάη 2016.
