Κυριακή 3 Απριλίου 2016

ΑΤΕΧΝΩΣ / Τάκης Τλούπας: «Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές έβλεπα πράγματα που δεν έβλεπαν οι άλλοι…»


«Η φωτογραφία αυτοπροσδιορίζεται. Η ίδια η φωτογραφία ορίζει την τέχνη της. Εγώ αναζητώ εκείνο που υπάρχει μέσα μου και αυτή η αναζήτηση μπορεί να κρατήσει χρόνια. Πολλές φορές μπορεί να σταθώ απέναντι σε ένα αντικείμενο αλλά να μην αποφασίζω να το  φωτογραφίσω, περιμένοντας εκείνη την ιδανική, για τα δικά μου μάτια στιγμή.
Δεν μπορώ να πω τι είναι φωτογραφία, μπορώ να πω όμως πως με γοητεύουν οι ομίχλες όπως και οι αντικατοπτρισμοί, τα καθρεφτίσματα και οι αντανακλάσεις. Με συναρπάζουν τα παιχνίδια με το φως. Σίγουρα η φωτογραφία είναι φως, αλλά και άλλα πολλά».

Τάκης Τλούπας (1920-2003)
Τάκης Τλούπας (1920-2003)
Σπουδαίος φωτογράφος. Από τους λίγους που το πέρασμά τους άφησε βαθιά χνάρια, τόσο, που να μη μπορεί να τα σκεπάσει η σκόνη του χρόνου. Με ματιά ευαίσθητη, όντας πνεύμα ανήσυχο, ο Τάκης Τλούπας σπούδασε την τέχνη του στο άπειρο του θεσσαλικού κάμπου, στις πλαγιές του Πηλίου και τις κορφές του Ολύμπου, στις λαϊκές γειτονιές της Λάρισας, κοντά στο μόχθο, τις αγωνίες, τον πόνο, δίπλα στις χαρές και τις λύπες των συνανθρώπων του, από τους οποίους ποτέ δεν απομακρύνθηκε.
"Το πρώτο βάρος", Σκλήθρο Αγιάς, 1949
“Το πρώτο βάρος”, Σκλήθρο Αγιάς, 1949
«Ο Τάκης κυνηγούσε και φωτογράφιζε τις “αλήθειες” της ζωής, που τις έβρισκε στη φύση, στα ανθρώπινα πρόσωπα, τα κουρασμένα και τα χαρούμενα, τα περίεργα και τα πονεμένα. Και στα πρόσωπα αυτά είχε τον τρόπο να ξεπερνάει τα σχήματα και τη σάρκα και να πιάνει το άπιαστο… Ο Τλούπας από ένα πονεμένο πρόσωπο δε φωτογράφιζε το πρόσωπο, αλλά τον πόνο.
Αυγά για το εγγόνι, Γκιούλμπερη, 1960
Αυγά για το εγγόνι, Γκιούλμπερη, 1960
Όπως από ένα κομμένο και καμένο από τον κεραυνό δέντρο έπιανε τον κεραυνό, κι αυτόν φωτογράφιζε. Αυτόν που εμείς δεν τον βλέπαμε. Μα τις “αλήθειες” δεν τις αναζητούσε στα πρόσωπα μονάχα. Τις έψαχνε και τις έβρισκε παντού: στα λουλούδια, στους ποταμούς και στις λίμνες, στα ηλιοβασιλέματα, στους πελαργούς του κάμπου, στα σπίτια και τους δρόμους. Τις έψαχνε και τις έβρισκε στις λαϊκές αγορές, στα παζάρια, στα γλέντια και στις κηδείες, στο θέρος, στα λιοτρίβια και στις ντριστέλες, στις στάνες και στα χωράφια».

Γ. Χ. Χουρμουζιάδης

Στις χιλιάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες του μπόρεσε να «αιχμαλωτίσει»  όλες τις αποχρώσεις της ζωής, των εικόνων της φύσης, της ανθρώπινης δραστηριότητας και των συναισθημάτων· όλα αυτά δηλαδή που εκτυλίσσονται  κάθε στιγμή γύρω μας και ανάμεσά μας και το αδυσώπητο κυνήγι της καθημερινότητας κάνει τους περισσότερους να τα αγνοεί ή να μην τους δίνει σημασία.
Αλώνισμα με αδοκάνη, Τερψιθέα Λάρισας, 1948
Αλώνισμα με αδοκάνη, Τερψιθέα Λάρισας, 1948
«Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές έβλεπα πράγματα που δεν έβλεπαν οι άλλοι και που ένιωθα πως θα χαθούν.  (…) Έτσι γεννήθηκε μέσα μου η αγωνία της απαθανάτισης. Η συνεχιζόμενη φθορά που παρατηρούσα γύρω μου αποτέλεσε επίσης την αιτία για να φωτογραφήσω τα έργα των ανθρώπων».
Στο φορτωμένο κάρο με τη γυναίκα μπροστά, Παλιομονάστηρο Τρικάλων, 1965
Στο φορτωμένο κάρο με τη γυναίκα μπροστά, Παλιομονάστηρο Τρικάλων, 1965
Ο Τάκης Τλούπας γεννήθηκε στη Λάρισα το Γενάρη του 1920. Ο παππούς του ήταν χαλκουργός και ο πατέρας του ξυλουργός. Στην αρχή ασχολήθηκε με το σκάλισμα των επίπλων, μέχρι που…

«Την πρώτη επαφή με τη φωτογραφία την είχα όταν διάβασα σε ένα περιοδικό, το “Θεατή”, ένα άρθρο που έλεγε: “Πώς να φωτογραφίζετε καλαίσθητα”. Εδινε διάφορες συμβουλές, πώς να κάθεσαι, τι να προσέχεις. Το 1936, ή κάπου εκεί γύρω, έγινε μια εκδρομή του Ορειβατικού… Στις εκδρομές αυτές με τον Ορειβατικό γνώρισα ανθρώπους που είχαν φωτογραφική μηχανή. Τον Ανέστη Καΐρη, ένα σοφό άνθρωπο, τον Βασίλη τον Γραμμενόπουλο… Τότε απόκτησα και την πρώτη μου μηχανή. Με 600 δραχμές αγόρασα ένα κουτί «Μποξ Ζαγκόρ», πολύ απλή μηχανή».
Κοιμίζοντας το μωρό στο σαμάρι, Ελασσόνα, 1968
Κοιμίζοντας το μωρό στο σαμάρι, Ελασσόνα, 1968
Μετά το 1945 ο Τάκης Τλούπας αποφασίζει ν’ ασχοληθεί επαγγελματικά με τη φωτογραφία και ανοίγει στη Λάρισα το δικό του φωτογραφείο. Με το φακό του αποτυπώνει και καταγράφει την καθημερινή ζωή, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων της Θεσσαλίας, τη νομαδική ζωή των Βλάχων και των Σαρακατσαναίων, την αγροτική ζωή αλλά και επαγγέλματα που είχαν αρχίσει να σβήνουν, παρασυρμένα από την χιονοστιβάδα της εκβιομηχάνισης και της τεχνολογικής εξέλιξης.
Η ψαριά της ημέρας, Λίμνη Κάρλα, 1953
Η ψαριά της ημέρας, Λίμνη Κάρλα, 1953
«Το 1952 φωτογράφισα για πρώτη φορά την Κάρλα. Πήγα κι άλλες δυο φορές και τη φωτογράφισα. Τελευταία το 1962, μαζί με τον Λέτσιο, όταν πια είχε ξηρανθεί. Θυμάμαι πως μια φορά που πήγαμε με το γιατρό τον Μάκη Λαχανά, κοιμηθήκαμε μαζί με τους ψαράδες στρωματσάδα στην καλύβα. Οι ψαράδες είχαν ανάψει φωτιά για να μαγειρέψουν κι ο καπνός είχε ντουμανιάσει. Καθόμασταν χάμω με τον αγκώνα στηριγμένο στο δάπεδο, κρατώντας το κεφάλι χαμηλά μέσα στη χούφτα μας για να μη μας πνέγει ο καπνός που αιωρούνταν πάνω από τα κεφάλια μας… Εκανα καμιά εικοσαριά φωτογραφίες για την Κάρλα και τη ζωή των ψαράδων».
Στην αποξηραμένη λίμνη Κάρλα, 1962
Στην αποξηραμένη λίμνη Κάρλα, 1962
«Στην Κατοχή έβγαλα μερικές φωτογραφίες κάποιους σκοτωμένους εδώ έξω στο δρόμο, αλλά τις κατέστρεψα γιατί φοβήθηκα. Ο πατέρας μου ήταν σοσιαλιστής και… Μετά την απελευθέρωση γνωρίστηκα με τον [Κώστα] Μπαλάφα που ήταν διερμηνέας στη Λάρισα. Με αυτόν κάναμε πολλές συζητήσεις για τη φωτογραφία. Μου έδειχνε τη δουλιά του, του έδειχνα και εγώ τη δικιά μου… Μετά με ανακάλυψαν οι ερασιτέχνες φωτογράφοι της Αθήνας. Είχαν νοικιάσει ένα χώρο στη Φιλελλήνων κι εκθέτανε τις φωτογραφίες τους. Πήγαινε εκεί και ο Σπύρος Μελετζής και τους έκανε διαλέξεις για τη φωτογραφία»…
Ηλιοβασίλεμα στον Πλαταμώνα, 1968
Ηλιοβασίλεμα στον Πλαταμώνα, 1968
Επιστρέφοντας από ένα ταξίδι στο Παρίσι, το 1952, αποφασίζει να κάνει αυτό που πάντα ονειρευόταν και ήθελε: αγοράζει μια βέσπα και αρχίζει την περιπλάνηση στην ύπαιθρο. Ταξιδεύει σε  ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και μακριά από αυτή,  αποτυπώνοντας, πάντα στο αγαπημένο του ασπρόμαυρο φιλμ,  περισσότερα  από 30.000 θέματα.
Ο Οδυσσέας στη βροχή, Λάρισα, 1978
Ο Οδυσσέας στη βροχή, Λάρισα, 1978
Οργώνει τον θεσσαλικό κάμπο, ανεβαίνει στο Πήλιο, σκαρφαλώνει στις πιο δύσβατες περιοχές του Ολύμπου και του Κίσαβου, διασχίζει τις όχθες του Πηνειού, ζει με τους ψαράδες της λίμνης Κάρλα, στις καλύβες τους, επισκέπτεται τα Μετέωρα και το Άγιο Όρος, φτάνει μέχρι την Πίνδο και την Κρήτη. Με την πόλη του, τη Λάρισα, να μη χάνει ποτέ τα πρωτεία, στα τυπωμένα «καρέ» και στην αγάπη του.
Με τις κάπες στο χιόνι, Μέτσοβο, 1976
Με τις κάπες στο χιόνι, Μέτσοβο, 1976
«Ένιωθα ότι θα γίνουν καταστροφές, ότι θα χαθεί ένα κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Έβλεπα σε κάποιες εκκλησίες και μοναστήρια, λεπτομέρειες αρχιτεκτονικές, τις οποίες δεν τις έβλεπαν οι ειδικοί κι έλεγα πως θα μπορούσαν να διασωθούν έστω ως εικόνες στη μνήμη των ανθρώπων. Ίσως τελικά να μην ήθελα να διασώσω μόνο την εικόνα του κτίσματος, αλλά εκείνη την αγωνία του μάστορα για το δημιούργημα του και για την πορεία του στο πέρασμα του χρόνου».
Παιχνίδι στο ποτάμι, Γούνιτσα Λάρισας, 1958
Παιχνίδι στο ποτάμι, Γούνιτσα Λάρισας, 1958
Ο Τάκης Τλούπας βραβεύτηκε για το έργο του, ενώ έκανε πολλές ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε με τα έργα του  σε πολλές  ομαδικές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχουν εκδοθεί πολλά φωτογραφικά λευκώματα, λογοτεχνικά και ιστορικά βιβλία με φωτογραφίες του.  Ξεχωρίζει το λεύκωμα «Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα» (Εκδόσεις Καπόν, Μουσείο Μπενάκη, 2005) στις σελίδες του οποίου ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με 578 ασπρόμαυρες φωτογραφίες, αντιπροσωπευτικές του  έργου του. Ένα μικρό δείγμα είναι οι φωτογραφίες του αφιερώματός μας.
Άνοιξη στο Πήλιο, 1948
Άνοιξη στο Πήλιο, 1948
«Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε σ´ ένα σπίτι απλό, ζεστό, φωτεινό και πάνω απ´ όλα ανθρώπινο. Ανοιχτό σε όλους, φίλους, συγγενείς, Λαρισαίους μα κι απ´ όλη την Ελλάδα, απ´ όλα τα μέρη του κόσμου. Δεν πέρασε ούτε μέρα χωρίς φιλοξενούμενο στο τραπέζι μας. Όλο και κάποιος ερχόταν για να δει τον Τάκη και να γευτεί τα φημισμένα μεζεδάκια της μαμάς. Σ´ ένα σπίτι, το οποίο στην κυριολεξία βρισκόταν μέσα στο μαγαζί. Μεγαλώσαμε τριγυρισμένες απ´ τα έργα του αλλά και από την αγάπη του για τη ζωή.
tloupas_vespa
Ο Τ. Τλούπας με το θρυλικό βεσπάκι του. Τυρόλο, Αυστρία, 1954
Λιγομίλητος, «κλειστός» άνθρωπος, σπάνια εκδηλωνόταν. Όμως ένα βλέμμα, μια κίνηση,  ένα νεύμα του, ήταν το παν. Μάθαμε πράγματα που δεν διδάσκονται στα σχολεία. Να παρατηρούμε τα πάντα γύρω μας με μοναδική ευαισθησία, τις πρώτες ακτίνες του ήλιου, τα σύννεφα στη δύση, τα χρώματα του δάσους το φθινόπωρο, τα μανιτάρια, μα πιο πολύ τον άνθρωπο.»

Χριστίνα και Βάνια Τλούπα, για τον πατέρα τους Τάκη Τλούπα

Mοναδικό και πολύτιμο, το έργο του Τάκη Τλούπα βρίσκεται σήμερα αρχειοθετημένο και στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου, στο στούντιο  φωτογραφίας που διατηρεί στη Λάρισα η -επίσης φωτογράφος- κόρη του Βάνια Τλούπα. Επισκεπτόμενος την ιστοσελίδα http://takis.tloupas.gr/ ο αναγνώστης μπορεί να περιηγηθεί σε ένα μέρος αυτού του έργου.

Δευτέρα 28 Απρίλη 2016.