ΑΤΕΧΝΩΣ / Όταν η Μαρία Δημητριάδη τραγούδησε στην Κούβα «του γνήσιου επαναστάτη λαού, που πονάει για τους πόνους όλου του κόσμου»

Η Μαρία Δημητριάδη ήταν άνθρωπος ανήσυχος και βαθιά πολιτικοποιημένη καλλιτέχνης. Με την τέχνη της και με τη στάση της στη ζωή στρατεύτηκε στο πλευρό αυτών «που δεν σηκώνουν τ’ άδικο», στις γραμμές των αγώνων του λαού μας, για ζωή με δικαιώματα και για ένα καλύτερο αύριο. Στάθηκε αταλάντευτη στις επιλογές της ακόμα κι όταν αυτό της κόστισε  βαρύ προσωπικό τίμημα. Δεν μάσαγε τα λόγια της και τα υποστήριζε με πράξεις σε εποχές που πολλοί καλλιτέχνες εξαγόραζαν τη σιωπή ή τη συνεργασία τους με το σύστημα με προσοδοφόρα ανταλλάγματα.

Τέλη Ιούλη με αρχές Αυγούστου του 1978 πραγματοποιήθηκε στην πρωτεύουσα της Κούβας, Αβάνα, το 11ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών. 18500 χιλιάδες νέοι και νέες από 145 χώρες, που αντιπροσώπευαν 2000 οργανώσεις διαφόρων πολιτικών, ιδεολογικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, συγκεντρώθηκαν κάτω από τις σημαίες της αντιιμπεριαλιστικής αλληλεγγύης, της ειρήνης και της φιλίας και απολαμβάνοντας την φιλοξενία του κουβανικού λαού γνωρίστηκαν μεταξύ τους, αντάλλαξαν κουλτούρα και πολιτισμό και συζήτησαν για τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθώς και την προοπτική της πάλης τους για ένα καλύτερο παρόν και μέλλον.

Στην ελληνική αντιπροσωπεία που ταξίδεψε στην Κούβα συμμετείχαν και καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους οι ερμηνεύτριες Μαρία Δημητριάδη και Μαρία Φαραντούρη και ο μουσικοσυνθέτης και δεξιοτέχνης της κιθάρας Νότης Μαυρουδής.

Όπως είναι φυσικό η Μαρία Δημητριάδη είδε στο νησί της επανάστασης αυτά που ένας απλός καθημερινός τουρίστας δεν θα δει με την πρώτη ματιά, πέρα και πίσω από τα παλιομοδίτικα αυτοκίνητα και τους ξεβαμμένους τοίχους των κτιρίων που,  για συγκεκριμένους λόγους (οικονομικός αποκλεισμός – εμπάργκο από ΗΠΑ-ΕΕ κλπ) βρίσκονται όπως είναι. Το παρακάτω κείμενο είναι οι εντυπώσεις της από την Κούβα. Δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη τον Αύγουστο του 1978, μόλις επέστρεψε η ελληνική αποστολή, στο πλαίσιο ρεπορτάζ για το 11ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών.

Η Μαρία Δημητριάδη «έφυγε» νωρίς. Όμως, αν και έσβησε η φυσική της παρουσία, υπάρχουν πολλοί λόγοι, εκτός από τα τραγούδια της, για να τη θυμόμαστε και για να κάνουν πιο «ηχηρή» την απουσία της. Όπως αυτό το κείμενο.

Μοτίβο της Επανάστασης

«Κάθε Κουβανός κι ένας εργάτης του Φεστιβάλ». Μ’ αυτό το σύνθημα από τους πιονέρους ως τους γέρους και τις γριές, δούλεψαν οι Κουβανέζοι περισσότερο απ’ όλες τις επιτροπές για το Φεστιβάλ.

Βάψανε χρωματιστά τα σπίτια τους, κρέμασαν φαναράκια και στολίδια, βγήκαν στους δρόμους και χόρεψαν, τραγούδησαν, αγκάλιασαν τους νεολαίους όλου του κόσμου με την τρυφερότητα και την αγάπη του γνήσιου επαναστάτη λαού, που πονάει για τους πόνους όλου του κόσμου, που «στο μάγουλό του νοιώθει τα ραπίσματα που δίνονται στο μάγουλο οποιουδήποτε ανθρώπου στη γη» (Χοσέ Μαρτί).

Αυτοί οι άνθρωποι μας φιλοξένησαν στο σπίτι τους, στην Κούβα, όμοια με παιδιά τους.

Τι να πρωτοαναφέρω; Για τι να πρωτομιλήσω;

Για τους στρατιώτες στα φορτηγά αυτοκίνητα, με τις κόκκινες σημαίες και τις υψωμένες γροθιές. Για τους αστυφύλακες που μας έδιναν νερό, μας σερβίριζαν καφέ και χόρευαν τα βράδια μαζί μας στις φιέστες!

Για τα 6.000.000 των φρουρών της επανάστασης! Τους σεντερίστες! Με τα γραφεία τους σε κάθε γειτονιά, άγρυπνοι φύλακες του δίκιου και της ανθρώπινης υπόστασης, νοιάζονται κάθε στιγμή για οποιοδήποτε πρόβλημα, την υγεία, τα παιδιά, ως την ίδια την Επανάσταση που δώσαν τον όρκο τους γι’ αυτήν, τότε που οι Αμερικάνοι αποφάσισαν να πνίξουν τη λευτεριά της Κούβας. Τον έδωσαν και τον κρατάνε κάθε ώρα και κάθε στιγμή.

Αυτός ο επαναστάτης κουβανέζικος λαός που ανοίγει μεγαλόφωνο διάλογο με τον σύντροφο Φιντέλ στην Πλατεία της Επανάστασης, αυτός ήταν ο πρωταγωνιστής του 11ου Φεστιβάλ, η σημαντικότερη ανάμνησή μου.

Τα κόκκινα κλαμένα του μάτια όταν μας αποχαιρετούσε μας έδιναν την υπόσχεση πως θάναι πάντα με το μέρος των καταπιεσμένων σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, όποια ώρα κι αν χρειαστεί.

Η πολιτιστική πλευρά του Φεστιβάλ και η ελληνική αντιπροσωπεία

Η πολιτιστική αντιπροσωπεία κάθε χώρας είχε πολυάριθμες δυνατότητες έκφρασης στο Φεστιβάλ της Αβάνας. Υπήρχε Κέντρο Κινηματογράφου, Μουσική Δωματίου, Πολιτικό Τραγούδι, Λαϊκό, Δημοτικό, Χοροί ακόμα και «Γκαλά» σε τεράστια θέατρα για μια μόνο χώρα κάθε φορά.

Η ελληνική αντιπροσωπεία, ρίχνοντας το κεντρικό βάρος στο πολιτικό (πολλές νεολαίες, πολυάριθμες εκπροσωπήσεις) στέρησε από την Ελλάδα πολλές απ’ αυτές τις δυνατότητες.

Στα 110 άτομα οι 5 ήταν καλλιτεχνική αντιπροσωπεία, σε αντιστοιχία με άλλες χώρες ― 80 άτομα, 30 καλλιτέχνες (Κύπρος). Έτσι μπορέσαμε και λάβαμε μέρος σε τρεις μόνο από τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ.

Τραγουδήσαμε στο θέατρο «Ακαπούλκο» που κάθε μέρα παρουσίαζε πολιτικό τραγούδι απ’ όλες τις χώρες, τη δεύτερη μέρα του Φεστιβάλ, μαζί με την Κούβα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βραζιλία και την Αγκόλα. Σε κείνη τη συναυλία τραγούδησα τον «Τσε» του Μάνου Λοΐζου, τη «Χιλή» των Θάνου Μικρούτσικου – Φώντα Λάδη, ένα τραγούδι του Χιλιανού Βίκτωρ Χάρα κι ένα νησιώτικο μοιρολόι.

Η δεύτερη εκδήλωση του Φεστιβάλ που λάβαμε μέρος ήταν ένα δίωρο ελληνικό πρόγραμμα στο «Μάσκαρα» θέατρο. Εκεί τραγούδησα τραγούδια του Μικρούτσικου σε ποίηση Χικμέτ, την «Κύπρο» και τη «Χιλή» Μικρούτσικου – Λάδη, τον «Τσε» του Λοΐζου, λαϊκά του Μ. Χατζιδάκι, δημοτικά τραγούδια (ηπειρώτικο, νησιώτικο, κλέφτικο) και αντάρτικο.

Η τρίτη εκδήλωση ήταν στη μουσική δωματίου όπου έλαβε μέρος ο Ν. Μαυρουδής.

Σημαντικό θεωρώ το ότι τραγούδησα σε συναντήσεις με άλλες νεολαίες (βουλγαρική, Γερμανικής Λ.Δ.). Ακόμα το ότι η βραδιά πολιτικού τραγουδιού στο «Ακαπούλκο» μεταδόθηκε από την τηλεόραση και ότι συνέντευξή μου στο ραδιόφωνο πλαισιώθηκε  από το τραγούδι «Ξελασπώστε το μέλλον» από τη Σπουδή του Μαγιακόφσκι του Θ. Μικρούτσικου, παρμένο από το δίσκο. Παρόλα αυτά νομίζω ότι υπήρχαν περιθώρια η ελληνική αντιπροσωπεία όχι μόνο να περιλαμβάνει πλήρες μουσικό συγκρότημα, αλλά ακόμη και θίασο αρχαίας τραγωδίας, δεδομένου ότι για να γίνει ένα Γκαλά απαραίτητη προϋπόθεση ήταν να υπάρχει καλλιτεχνική αντιπροσωπεία μίνιμουμ 50 ατόμων!

Κουβανέζικη μουσική

Σίγουρα δεν υπήρχε ο χρόνος και ο τρόπος για να βγει ολοκληρωμένη εικόνα της κουβανέζικης μουσικής. Από προσωπικές εντυπώσεις έχω να πω τα παρακάτω: Τα κουβανέζικα τραγούδια στην πλειοψηφία τους είναι φολκλορικά νοτιοαμερικάνικα μοτίβα (μελωδία – ρυθμός) με στίχους απλούς και λυρικούς που περιεχόμενό τους είχαν πάντα την Επανάσταση. Συχνά συναντιόταν καινούργιο περιεχόμενο σε κλασικές φολκλορικές μελωδίες.

Νέα τάση ανάπτυξης και προώθησης της κουβανέζικης μουσικής είναι το κίνημα της «Νουέβα Τρόβα» με 1.100 μέλη που αποτελούν και την οργανική διανόηση της Κούβας στον τομέα της μουσικής.

Τα τραγούδια των δημιουργών της «Νουέβα Τρόβα» είναι πρώτα απ’ όλα ολοκληρωμένες συνθέσεις, χαρακτηρίζονται από μελωδική ευκινησία και αρμονική πολυπλοκότητα, στηρίζονται σε μια αρκετά αφομοιωμένη παράδοση και το περιεχόμενό τους είναι πολιτικό, σύνθετο και προχωρημένο, απαλλαγμένο στην πλειοψηφία του από συνθηματολογία.

Αυτές είναι προσωπικές εντυπώσεις από το «άκουσμα» εκπροσώπων της «Νουέβα Τρόβα», μα περισσότερο από άκουσμα δίσκων που μπόρεσα και έφερα, με ιδιαίτερη προτίμηση στον Πάμπλο Μιλανέζ.

Πάντως η μουσική στην Κούβα είναι άμεσα συνδεδεμένη με το λαό και λειτουργεί ιδιαίτερα. Αρκεί να πούμε ότι μες στην Αβάνα υπάρχουν 1.200 ορχήστρες όλων των ειδών.

Τρίτη 4 Οκτώβρη 2016.
http://atexnos.gr/otan-h-maria-dimitriadi-tragoudise-stin-kouva-tou-gnisiou-epanastati-laou-pou-ponai-gia-tous-ponous-olou-tou-kosmou/