Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2012

Τοιχοποιία: είδη, διαστάσεις κλπ. (Α΄ μέρος)

Τα επιστημονικά βιβλία ορίζουν ως τοιχοποιία «τα πλήρη κατακόρυφα στοιχεία μιας οικοδομής». Λιθοδομές (από φυσική πέτρα), πλινθοδομές (από τεχνητούς λίθους), οπτοπλινθοδομές (από ψημένα τούβλα) και χυτές ( π.χ. από οπλισμένο σκυρόδεμα), χαρακτηρίζονται σταθερές, μόνιμες τοιχοποιίες. Υπάρχουν κι άλλα είδη όπως μεταλλικές, ξύλινες, γύψινες κλπ., που αποτελούν τις κινητές τοιχοποιίες. 

Χυτή τοιχοποιία (από οπλισμένο σκυρόδεμα).

Με την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη γεννήθηκε και η ανάγκη για τη στέγασή του. Οι σπηλιές ήταν η πρώτη κατοικία και του την προσέφερε η φύση. Όταν αυτές έπαψαν να εξυπηρετούν τις ανάγκες του, ο άνθρωπος αναγκάστηκε να κατασκευάσει ο ίδιος την κατοικία του. Σύμφωνα με τις πηγές η πρώτη αυτή κατοικία κατασκευάστηκε από κορμούς δέντρων και κλαδιά πλεγμένα μεταξύ τους και έκανε την εμφάνισή της στην Παλαιολιθική εποχή. Αργότερα έφτιαξε λάσπη και κάλυψε τα κλαδιά δημιουργώντας την πρώτη μόνωση.

Θα ανοίξω στο σημείο αυτό μια παρένθεση για να πω πως εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια μετά συναντούμε αυτό το είδος τοιχοποιίας, εξελιγμένο βέβαια,  σε περιοχές της Ελλάδας (Ήπειρος). Χρησιμοποιούνταν συνήθως στους εσωτερικούς τοίχους.

Πλινθοδομή από συμπαγή τούβλα, στην πόλη της Κέρκυρας.

Το 1980 αναγκαστήκαμε να κατεδαφίσουμε το παραδοσιακό πατρικό σπίτι στο χωριό λόγω της διαπλάτυνσης του δρόμου. Το σπίτι αυτό έχτισε ο παππούς με τα χέρια του αφού επέλεξε, «έκοψε» και πελέκησε τα αγκωνάρια και τις πέτρες του κομμάτι-κομμάτι, το 1957.

Οι εσωτερικοί τοίχοι είχαν τη μορφή «σάντουιτς»: ήταν κατασκευασμένοι από ξύλινο σκελετό, είχαν από τις δύο πλευρές τους καρφωμένα πηχάκια από ξυλεία του χωριού (έλατο) και στο κέντρο τους ήταν τοποθετημένα κλαδιά από ρείκι, θάμνο που ευδοκιμεί στην περιοχή. Ο τοίχος αυτός ήταν σοβατισμένος με ασβεστοκονίαμα, προσέφερε πολύ καλή ηχομόνωση και λεγόταν «τσατμάς». Κλείνω την παρένθεση.

Τσατμάς στην Πυρσόγιαννη Ιωαννίνων
(φωτογραφία από Διαδίκτυο)

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της Ιστορίας και εξελισσόμενος ο άνθρωπος, άρχισε να κτίζει. Το μόνο υλικό που υπήρχε στη φύση και μπορούσε να κτιστεί ήταν η πέτρα (λιθοδομές). Στην αρχή την έκτισε τοποθετώντας τα κομμάτια της χωρίς λάσπη (ξερολιθιά) και στη συνέχεια τα συνέδεσε με λάσπη και έκανε την τοιχοποιία πιο γερή.

Ξερολιθιά στην Κυψέλη Άρτας ( "στο πλάι").

Με την πάροδο του χρόνου κατασκεύασε πλίνθους από πηλό, αρχικά χειροποίητους και μετά με τη χρήση καλουπιών. Οι τοιχοποιίες από πλίνθους λέγονται πλινθοδομές. Μετά έψησε τους πλίνθους για να τους κάνει πιο ανθεκτικούς στα καιρικά φαινόμενα (οπτοπλινθοδομές). Οι πλινθοδομές καθιερώθηκαν κατά τον 20ο αιώνα. Η κατασκευή τους ήταν πιο ευέλικτη άρα και οικονομικότερη της λιθοδομής (πέτρα).

Λιθοδομή στην Κυψέλη Άρτας

Δύο είναι οι κύριες κατηγορίες τοιχοποιίας ανάλογα με τις καταπονήσεις που υφίστανται: η τοιχοποιία πληρώσεως, όταν υπάρχει «φέρων οργανισμός» σε μια οικοδομή, δηλαδή ο σκελετός από μπετόν. Η τοιχοποιία σ΄αυτή την περίπτωση «πληρώνει», καλύπτει τα κενά του φέροντος οργανισμού (πχ ανάμεσα στις κολώνες). Η άλλη κατηγορία είναι οι φέρουσες τοιχοποιίες. Πάνω τους στηρίζονται άλλα δομικά στοιχεία όπως πλάκα από μπετόν ή στέγη.

Φέρουσα τοιχοποιία πάνω στην οποία στηρίζεται κεραμοσκεπή.

Σήμερα θα ασχοληθούμε με τις πλινθοδομές και πιο ειδικά με τις οπτοπλινθοδομές. Πιο πάνω αναφέραμε πως ο άνθρωπος από ανάγκη για κατασκευή πιο ευέλικτης και οικονομικής κατοικίας ανακάλυψε τους πλίνθους και στη συνέχεια τους οπτόπλινθους (τούβλα). Η τεχνολογική εξέλιξη του επέτρεψε να τυποποιήσει την παραγωγή τους, προσθέτοντάς τους πολλά πλεονεκτήματα απέναντι στην πέτρα. Χαμηλότερο κόστος παραγωγής στο εργοστάσιο, συγκεκριμένες διαστάσεις και ομοιομορφία, που δίνουν στον τεχνίτη-κτίστη «ευκολίες» στην κατασκευή τοιχοποιίας (περισσότερα μέτρα) και φυσικά πολλές επιλογές στον σχεδιασμό της οικοδομής από τον αρχιτέκτονα.

Εργάτριες στα μέσα του 20ου αιώνα σε εργοστάσιο
παραγωγής τούβλων στο Λονδίνο.
(Φωτογραφία και λεζάντα από εφημερίδα Ριζοσπάστης)

Τα πρώτα τούβλα ήταν συμπαγή άρα είχαν και μεγαλύτερο βάρος. Από τη μια πλευρά τους είχαν λεία επιφάνεια και από την άλλη μια μικρή λακκούβα για να δένει καλύτερα το τούβλο με τη λάσπη. Η πιο συνηθισμένη τους διάσταση: 21χ10χ4 εκατοστά. 

Χειροποίητα συμπαγή τούβλα (k-ceramica).

Η ανάγκη για μικρότερο βάρος οδηγεί στα διάτρητα τούβλα, αυτά με τα οποία κτίζουμε σήμερα τη συντριπτική πλειονότητα των οικοδομών. Οι τρύπες παρέχουν και κάποιες μονωτικές ιδιότητες. Επίσης χρησιμεύουν στο να προσφύεται καλύτερα η λάσπη και να γίνεται πιο ισχυρή η τοιχοποιία.  Οι ονομασίες και οι διαστάσεις των πιο διαδεδομένων τούβλων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά είναι:                                  

Μικρά τούβλα (εξάοπα) με διαστάσεις 6x9x19 εκατοστά

Τούβλο  μικρό 6χ9χ19 εκ. (Χαλκίς Α.Ε)

Μικρά τούβλα (εννιάοπα) με διαστάσεις 9χ9χ19 εκατοστά

Τούβλο μικρό 9χ9χ19 εκ. (Χαλκίς Α.Ε.)

Εναμισάρια (οκτάοπα) με διαστάσεις 6χ12χ19 εκατοστά


Τούβλο εναμισάρι 6Χ12Χ19 εκ. (Χαλκίς Α.Ε.)


Μεγάλα τούβλα (δωδεκάοπα) με διαστάσεις 9χ12χ19 εκατοστά

Τούβλο μεγάλο 9χ12χ19 εκ. (Χαλκίς Α.Ε.)

Τουβλίνες ή τουβλέτες  με διαστάσεις 15Χ18Χ32, 18Χ18Χ32 κ.α.

Τουβλίνα ή τουβλέτα 18χ18χ32 εκ. (Χαλκίς Α.Ε.)

Οι τοιχοποιίες αναλόγως με τα τούβλα και με  τον τρόπο που κτίζονται, χωρίζονται στις κατηγορίες:

ΟΡΘΟΔΡΟΜΙΚΗ είναι η τοιχοποιία στην οποία ο τοίχος έχει πάχος 6 εκατοστά. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή τοίχων που δέχονταν συρόμενα (χωνευτά) κουφώματα, για εξοικονόμηση λίγων εκατοστών στο πάχος του τοίχου. Σήμερα για λόγους στατικότητας δεν χρησιμοποιείται.

ΔΡΟΜΙΚΗ (πάχους 9 εκατοστών) είναι η τοιχοποιία που χρησιμοποιούμε για την κατασκευή των εσωτερικών χωρισμάτων. Επίσης κτίζοντας δύο δρομικούς τοίχους και τοποθετώντας ανάμεσά τους θερμομονωτικό υλικό, κατασκευάζουμε τους εξωτερικούς τοίχους μιας οικοδομής.

Δρομική τοιχοποιία (πάχους 9 εκ.)

ΔΡΟΜΙΚΗ (πάχους 12 εκατοστών): αλλάζει μόνο το πάχος του τοίχου με αποτέλεσμα να γίνεται πιο ισχυρός, κατά τα άλλα ίδια χρήση με τη δρομική των 9 εκατοστών.

Δρομική τοιχοποιία (πάχους 12 εκ.)

ΜΠΑΤΙΚΗ  είναι η τοιχοποιία στην οποία ο τοίχος έχει πάχος όσο το μήκος του τούβλου, 19εκατοστά. Παλαιότερα υπήρχαν διάφοροι τρόποι κτισίματός της. Σήμερα έχει επικρατήσει αυτός με την ονομασία «ντάμα», γιατί η εμφάνιση του τοίχου θυμίζει το ταμπλό πάνω στο οποίο παίζεται το ομώνυμο παιχνίδι. Η φέρουσα τοιχοποιία κατασκευάζεται υποχρεωτικά από μπατικούς ή υπερμπατικούς τοίχους.

Μπατική τοιχοποιία (πάχους 19 εκ.), τύπου "ντάμα".

ΥΠΕΡΜΠΑΤΙΚΗ είναι η τοιχοποιία στην οποία ο τοίχος έχει πάχος όσο ένας δρομικός και ένας μπατικός μαζί, δηλαδή 29 εκατοστά και δεν χρησιμοποιείται πολύ σήμερα παρά μόνο σε περιπτώσεις φέρουσας τοιχοποιίας.

Παραλλαγή (χωρίς δεσίματα) υπερμπατικής τοιχοποιίας (πάχους 29 εκ.)

ΨΑΘΩΤΗ (πάχος 19 εκατοστά)  είναι η τοιχοποιία με διάκενο στο εσωτερικό της. Κτίζεται από δύο σειρές μικρά τούβλα (εξάοπα) όρθια, ανά διαστήματα δεμένα μεταξύ τους με τούβλα κάθετα (κλειδιά). Είναι  εξωτερική τοιχοποιία και παρείχε μια μόνωση στην οικοδομή εξαιτίας του διάκενου ανάμεσα στα τούβλα. Αυτό το είδος τοιχοποιίας θεωρείται σήμερα ξεπερασμένο (καταργήθηκε όταν εμφανίστηκαν και άρχισαν να χρησιμοποιούνται τα θερμομονωτικά υλικά).

Σ΄ αυτό το σημείωμα έγινε μια αναφορά στα είδη τοιχοποιίας, σε πέτρες, τούβλα, διαστάσεις κλπ. Όλα άψυχα αντικείμενα. Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθεί ο παράγοντας άνθρωπος. Ο εργάτης που θα κουραστεί για να μεταφέρει τα υλικά, να φτιάξει τη λάσπη και φυσικά ο μάστορας. Ο τεχνίτης κτίστης που θα συνδέσει όλα αυτά τα άψυχα υλικά και θα τους δώσει υπόσταση, προσθέτοντας ιδρώτα και μεράκι, ένα κομμάτι της ψυχής του.

(ΜΑΗΣ 2011)